ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

κ. ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ
 

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Αναλαμβάνω τις ευθύνες του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή για τη Χώρα, την κρισιμότερη μετά τον εμφύλιο. Είναι για μένα τιμή ότι ο Πρωθυπουργός μου ανέθεσε να φέρω σε πέρας αυτή τη δύσκολη αποστολή.

Οι δεσμοί μου με τη Δικαιοσύνη ξεκινούν από πολύ νωρίς, από την ίδια μου την οικογένεια. Συνεχίστηκαν στη Νομική σχολή και στα χρόνια της ώριμης πολιτικής δράσης. Για πρώτη φορά έγινα υπουργός, ως υπουργός Δικαιοσύνης το 1985.

Το ενδιαφέρον μου για τη Δικαιοσύνη συνεχίστηκε και μετά. Τώρα τελευταία και με την ιδιότητα του προέδρου της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας.
 

Η αποδοχή στο προσκλητήριο του Πρωθυπουργού συνδέεται και με το ξεχωριστό αίσθημα ευθύνης και χρέος κάθε πολίτη και πολιτικού, για συμμετοχή στη μεγάλη πρόκληση των καιρών που είναι να βγάλουμε τη χώρα από την κρίση και να μπούμε το δυνατόν συντομότερο σε τροχιά προόδου και ανάπτυξης. Ένα στοίχημα που μπορούμε να κερδίσουμε όλοι μαζί.

Έχω συναίσθηση του μεγέθους των ευθυνών μου κατά μείζονα λόγο, γιατί διαδέχομαι σε αυτήν την θέση έναν φίλο, τον Χ. Καστανίδη, που στη διάρκεια της θητείας του απέδωσε έργο που τιμά και τον ίδιο και την Κυβέρνησή του Γιώργου Παπανδρέου.
 

Κοινός τόπος είναι ότι σήμερα διανύουμε μία βαθιά πολύπλευρη κρίση τεραστίων διαστάσεων. Κρίση οικονομική, που είναι κυρίως το αποτέλεσμα της κρίσης αξιών, της ηθικής και θεσμικής κρίσης που διαπερνά την πολιτεία και την κοινωνία μας χρόνια τώρα. Η αλήθεια είναι ότι βιώνουμε μια απαξίωση και αμφισβήτηση αποτελεσματικότητας όλων των θεσμών, αλλά και των τριών λειτουργιών στις ελληνικής πολιτείας. Αμφισβητείται το κύρος και η αποτελεσματικότητα στις Δικαιοσύνης. Αμφισβητείται το κύρος της δημόσιας διοίκησης. Αμφισβητείται το κύρος της νομοθετικής εξουσίας. Ο μεγάλος κίνδυνος είναι η αμφισβήτηση και απαξίωση να καταλήξει στη θεσμική αποδόμηση της ελληνικής δημοκρατίας αφού αμφισβητείται ακόμη και η χρησιμότητα των πολιτικών κομμάτων που είναι η βάση λειτουργίας της δημιουργίας μας. Η δημιουργία μας είναι κομματική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Και ο τελευταίος κίνδυνος είναι ορατός. Για ένα, και κύριο, λόγο. Η αμφισβήτηση έχει λάβει έμπρακτη και μαζική μορφή. Αμφισβητούνται η αρχή της νομιμότητας ακόμη και η εφαρμογή τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων. Η αδικία, η ανομία και η ατιμωρησία είναι δυστυχώς πλέον δομικά στοιχεία του πολιτικού συστήματος. Είναι νοοτροπία. Η αδικία και η ανομία ξεκινούν δυστυχώς από πράξεις και παραλείψεις της πολιτείας. Είναι η νομοθετική λειτουργία που έχει διαμορφώσει αυτό το πρωτόγνωρο για τη δημοκρατική πολιτεία καθεστώς της πολυνομίας και της γραφειοκρατίας, είναι η εκτελεστική εξουσία εκείνη που πλέον των άλλων δεν εφαρμόζει τους νόμους, που δεν συμμορφώνεται ακόμη στις τελεσίδικες αποφάσεις των Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων. Είναι με μία φράση η πολυνομία, η κακονομία, και η ατιμωρησία ο πυρήνας του προβλήματος του δικαιϊκού μας συστήματος.
 

Πώς απαντάμε ως Κυβέρνηση, ως Συντεταγμένη Πολιτεία, πώς πρέπει να απαντήσει το σύνολο του πολιτικού συστήματος σε αυτήν την κρίση ; Με τη σθεναρή μας απόφαση να προχωρήσουμε πλέον σε ριζικές ανατροπές σε όλο το πλέγμα των ρυθμίσεων που διέπουν τη λειτουργία και των τριών εξουσιών, μέσω μιας ευρύτατης διαδικασίας διαλόγου που θα έχει ως κατακλείδα την προσεχή Συνταγματική Αναθεώρηση. Θα είναι μία ριζική αναθεώρηση που θα καλύψει όλο το φάσμα των ρυθμίσεων όσον αφορά τη νομοθετική λειτουργία της Βουλής, την ποινική ευθύνη των Υπουργών, τον εκλογικό νόμο, τη δημοσιονομική διαφάνεια με την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση της νέας πολιτειακής τάξης στη χώρα μας, μία πρωτόγνωρη διαδικασία του δημοψηφίσματος. Ενός δημοψηφίσματος που φυσικά δεν βάζει σε αμφισβήτηση τόσο την συνταγματική κατοχυρωμένη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος όσο και ότι δεν θα θέτει διλημματικά ή διχαστικά ερωτήματα.
Ξεκινάμε λοιπόν άμεσα το διάλογο, προετοιμάζουμε την Αναθεώρηση, αφενός με την καθολική συμμετοχή των πολιτειακών οργάνων, μέσα στη Βουλή, με τα πολιτικά κόμματα, με την ηγεσία της Δικαιοσύνης, με τους εκπροσώπους επίσης των δικαστικών λειτουργών και των Δικηγόρων, αλλά και με την ενεργό σύμπραξη της επιστημονική κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών.
 

Θα επεκτείνουμε όμως και θα βαθύνουμε αυτό το θεσμικό διάλογο και θα δώσουμε άμεσες λύσεις στα μείζονα ζητήματα της Ισονομίας, λύσεις που επείγει να εφαρμοσθούν ανεξάρτητα και πολύ πριν ολοκληρωθεί η αναθεώρηση του Συντάγματος.
Στο σημείο αυτό να σημειώσω με έμφαση ότι σύμφωνα με μετρήσεις διεθνών οργανισμών το αργό και άδικο δικαιικό μας σύστημα είναι και ο κύριος ανασταλτικός παράγοντας που εμποδίζει την επιχειρηματικότητα ιδιωτικές και ξένες επενδύσεις και την ανάπτυξη της οικονομίας μας. Μια πρόσφατη συγκριτική έρευνα της παγκόσμια τράπεζας που αφορά διάφορους δείκτες ποιότητας των δικαστικών συστημάτων και της αποτελεσματικότητας της απονομής της δικαιοσύνης κατατάσσει τη χώρα μας στην τελευταία θέση των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε υποδεέστερη των Χωρών της Αφρικής με πρώτη την παρατήρηση ότι η Ελλάδα είναι ένα Κράτος που δεν εφαρμόζει τους νόμους. Αυτή είναι η αλήθεια. Και αυτή την κατάσταση καλούμαστε να αναστρέψουμε προς όφελος των Ελλήνων πολιτών για μια δίκαιη κοινωνία αλλά και για την αναζωογόνηση της ελληνικής οικονομίας.
Προς την κατεύθυνση αυτή προτεραιότητα είναι η νομοθετική ρύθμιση για τις υποθέσεις διαφθοράς υψηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων. Αυτές οι υποθέσεις, ιδιαίτερης σημασίας και βαρύτητας για την πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας θα εκδικάζονται κατά απόλυτη προτεραιότητα και μέσα σε πολύ σύντομο χρόνο. Θα δημιουργήσουμε αμέσως έτσι ένα πλαίσιο για ποινικές και αστικές για συγκεκριμένες, εξαιρετικής σημασίας υποθέσεις που θα δίνονται σε έμπειρους δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς όλες οι δυνατότητες σε τεχνική υποδομή και έμψυχο υλικό για να τις φέρουν σε πέρας.
 

Είναι πλέον πανθομολογούμενο ότι η Δικαιοσύνη έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Η μεγάλη της παθογένεια, είναι η καθυστέρηση στην απονομή της, που - έχει πλέον γίνει κοινός τόπος – ότι αγγίζει τα όρια της αρνησιδικίας. Η παθογένεια αυτή, πρέπει πλέον να αντιμετωπισθεί με ριζικές τομές.

Στον τομέα αυτό έχουν ήδη γίνει σημαντικά βήματα με μια σειρά από νόμους που ψηφίσαμε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, και όχι μόνον, όπως αυτούς για την επιτάχυνση της ποινικής και της διοικητικής δίκης καθώς και το υπό ψήφιση σχέδιο νόμου για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών και την επιτάχυνση της πολιτικής δίκης». Θα παρακολουθήσουμε στενά και θα αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτών των νόμων, διεξάγοντας και τον αναγκαίο διάλογο με όλους τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης, τους Δικηγόρους και τους Δικαστικούς υπαλλήλους. Εξάλλου έχουμε ήδη δώσει απτά δείγματα γραφής της αντίληψής μας για τον πολιτειακό διάλογο στα θέματα δικαιοσύνης, με τη σοβαρή δουλειά που έγινε από όλους μας στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας στην οποία είχα την τιμή να προεδρεύω. Αυτή η κουλτούρα διαλόγου, σεβασμού και συνεργασίας θα πρυτανεύσει και στον τρόπο με τον οποίον θα πορευτούμε εφεξής.
Υπάρχουν ζητήματα που θα αναδείξουμε κατά προτεραιότητα και στα οποία οι μεταρρυθμίσεις θα προχωρήσουν χωρίς χρονοτριβή.

1) Η ενίσχυση των διαδικασιών συμβιβαστικής επίλυσης των διαφορών της διαμεσολάβησης και της ενίσχυσης των αρμοδιοτήτων των Ανεξάρτητων Αρχών.
2) Η ευρεία αποποινικοποίηση μεγάλου αριθμού διοικητικών παραβάσεων, που, είτε δεν έχουν θέση στο ποινικό σύστημα λόγω μειωμένης απαξίας, είτε κρίνεται ότι οι διοικητικές κυρώσεις θα είναι πιο αποτελεσματικές.
3) Ο εξορθολογισμός των ποινών. Ήδη έχει συσταθεί Επιτροπή, υπό την προεδρία του καθηγητή του ποινικού δικαίου κ. Μανωλεδάκη,
4) Η συνολική αναμόρφωση της ποινικής δικονομίας, ιδίως της ποινικής προδικασίας, την οποία επίσης επεξεργάζεται Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, υπό τον Καθηγητή κ. Μαργαρίτη.
5) Η επέκταση του ωραρίου των δικαστηρίων, μετά από τον αναγκαίο διάλογο με όλους τους ενδιαφερόμενους.
6) Αναβάθμιση της λειτουργίας του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου και του συστήματος αξιολόγησης των δικαστικών λειτουργών (Επιθεώρηση)
7) Η αναβάθμιση του ρόλου, η κωδικοποίηση της νομοθεσίας και η επίλυση των λειτουργικών προβλημάτων των Ανεξάρτητων Αρχών.
8) Η στενότερη συνεργασία του Ελεγκτικού Συνεδρίου με το Κοινοβούλιο, αξιοποιώντας και την Διεθνή εμπόρια. διαχείρισης, ελέγχου, λογοδοσίας και αξιολόγησης των δημοσίων δαπανών.
 

Όσο αναγκαίες και να είναι, οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις από μόνες τους δεν αρκούν. Κεφαλαιώδους σημασίας είναι ο εκσυγχρονισμός της καθημερινής λειτουργίας των δικαστηρίων, ώστε να γίνουν φιλικά προς τους διαδίκους, τους δικηγόρους αλλά και τους υπηρετούντες σε αυτά δικαστικούς λειτουργούς και υπαλλήλους.
Αυτόν ακριβώς το στόχο, δηλαδή την ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης , εξυπηρετούμε με την αξιοποίηση των εφαρμογών της τεχνολογίας. «Η ψηφιακή δικαιοσύνη» αποτελεί την αιχμή του δόρατος στις σχετικές πρωτοβουλίες του Υπουργείου.
Πρόκειται, για ηλεκτρονικές υπηρεσίες εξυπηρέτησης πολιτών, δικηγόρων και δικαστών, την ψηφιακή καταγραφή, αποθήκευση και διάθεση πρακτικών των συνεδριάσεων των δικαστηρίων. Η ολοκλήρωση των δράσεων την επόμενη διετία θα εξασφαλίσει την ηλεκτρονική υποβολή του δικογράφου και την παρακολούθηση με απόλυτη ακρίβεια της πορείας του έως και την έκδοση της απόφασης. Παράλληλα, όλα τα πιστοποιητικά θα παρέχονται ηλεκτρονικά και όλοι οι ενδιαφερόμενοι, εθνικοί ή διεθνείς φορείς θα έχουν στη διάθεσή τους πλήρη στατιστικά στοιχεία. Έτσι, επιτυγχάνεται η ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης σε συνθήκες πλήρους διαφάνειας, γνωρίσματα που πρέπει ασφαλώς να διακρίνουν κάθε σύγχρονο κράτος δικαίου.
 

Σε ότι αφορά το σωφρονιστικό σύστημα, ο υπερπληθυσμός των κρατουμένων, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και οι κτηριακές υποδομές αποτελούν κάποια από τα σημαντικότερα προβλήματα, που συνδέονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Από τον Οκτώβριο του 2009 και μέχρι σήμερα αναλήφθηκαν σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες, όπως για τους όρους προσωρινής κράτησης των υποδίκων, για τους εναλλακτικούς τρόπους έκτισης των ποινών, για τον ανήλικο παραβάτη, που αποδίδουν αποτελέσματα.
Δεσμευόμαστε ρητά ότι η αντιμετώπιση του σωφρονιστικού ζητήματος εξακολουθεί ν’ αποτελεί κεντρική επιδίωξή μας.
Θέλω να πω, στο σημείο αυτό, ότι παρακολουθούσα πάντα με αμείωτο ενδιαφέρον τις εργασίες της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής για την Εξέταση του Σωφρονιστικού Συστήματος της Χώρας. Σύντομα αναμένεται να ολοκληρώσει το έργο της. Οι προτάσεις της θα καταστούν μοχλός για μια σειρά νέων παρεμβάσεων στο στόχο θεσμοθέτησης ενός νέου Σωφρονιστικού Κώδικα.
Θέλω επίσης να σημειώσω ότι πέρα από τα κτηριακά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, η χωροθέτηση νέων καταστημάτων κράτησης απαιτεί την κατάρτιση ενός αναθεωρημένου Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, γι’ αυτό και προχωρούμε άμεσα στα αναγκαία βήματα για τη θεσμοθέτησή του με βάση τα πορίσματα της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής.
Εκτός όμως από τις γενικότερες, στρατηγικής σημασίας αναλύσεις και παρεμβάσεις για την εγκληματικότητα, υπάρχουν δύο τομείς στους οποίους εστιάζουμε άμεσα :

Πρώτον στην αναμόρφωση της νομοθεσίας για τα Ναρκωτικά, μέσω ενός νέου Κώδικα τον οποίο έχει ήδη επεξεργαστεί ειδική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή υπό τον Καθηγητή Ν. Παρασκευόπουλο. Μετά την αναγκαία δημόσια διαβούλευση, ιδίως στα πλαίσια της οικείας Επιτροπής της Βουλής, θα υλοποιήσουμε όλες τις αναγκαίες παρεμβάσεις, υλοποιώντας τις προβλέψεις του Εθνικού Σχεδίου Δράσης που έχει ήδη εκπονηθεί από διυπουργική επιτροπή, στηρίζοντας τα προγράμματα απεξάρτησης που ήδη λειτουργούν με επιτυχία στις φυλακές και όλες τις σχετικές δράσεις.
Δεύτερον θα συμβάλλουμε μαζί με τα συναρμόδια υπουργεία στην αποκάλυψη και την πάταξη της οργανωμένης εγκληματικής δραστηριότητας και των κυκλωμάτων, που εκμεταλλεύονται την εξαθλίωση, τις εξαρτήσεις και τη φτώχεια Ελλήνων Πολιτών και αλλοδαπών. Έχουμε καθήκον να καταπολεμήσουμε την ανομία και να επαναφέρουμε την δημοκρατική νομιμότητα σε όσες περιοχές της χώρας όπου συγκεντρώνεται ένα εκρηκτικό μείγμα παραοικονομίας, παραβατικών δραστηριοτήτων, παράνομων δικτύων και συμμοριών με θέμα άμεσης προτεραιότητας που είναι το κέντρο της Αθήνας.
Τέλος, θα συνεργαστούμε όμως και με όλα τα συναρμόδια υπουργεία, ώστε να διασφαλίσουμε, στο μέτρο του δυνατού, την απρόσκοπτη εφαρμογή όλων των μέτρων εθελοντικού επαναπατρισμού και αναγκαστικής απομάκρυνσης παράνομα διαμενόντων αλλοδαπών, όταν αυτή είναι εφικτή.
 

ΔΙΑΛΟΓΟΣ. ΣΥΝΝΕΝΟΗΣΗ.
 

Είναι η βασική μου πολιτική επιθυμία. Έτσι λειτουργούσα σ’ όλο μου τον πολιτικό βίο. Πίστεψα και πιστεύω στην αναγκαιότητά του. Και όταν αναφέρομαι σε διάλογο ομιλώ για ειλικρινή, για ουσιαστικό με όλους τους φορείς της κοινωνίας και της πολιτείας. Γνωρίζω ότι ο διάλογος δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι όμως, το πλέον αποτελεσματικό μέσο για την πραγμάτωση εθνικών και επιμέρους στόχων. Και πλέον συγκεκριμένα:

1) Με τη Βουλή. Με όλες τις αρμόδιες επιτροπές. Θεσμών και Διαφάνειας. Προετοιμασία των νομοσχεδίων επί της Αρχής.
2) Με τα κόμματα. Εδώ δεν επιτρέπονται πεδία άγωνης αντιπαράθεσης. Η αναζωογόνηση και η καλή λειτουργία των θεσμών είναι υπόθεση όλων μας.
3) Προνομοιακοί μου συνομιλητές. Οι ηγεσίες της Δικαιοσύνης και οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι των Δικαστών.
4) Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι.
5) Οι Ενώσεις των εργαζομένων στη Δικαιοσύνη και το σωφρονιστικό σύστημα.
6) Η επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
7) Η κοινωνία των πολιτών. Οι πολίτες ( όχι για ικανοποίηση προσωπικών αναγκών).

Δεν θα παρέμβω στο έργο της Δικαιοσύνης.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Όποιος αυτές τις κρίσιμες ώρες συνειδητοποιεί τα διακυβεύματα για το μέλλον της Πατρίδας, έχει χρέος να αναζητήσει τις διεξόδους εκείνες που θα επιτρέψουν, χωρίς να συνυπολογίζει το πολιτικό κόστος ή τις μικροκομματικές επιδιώξεις, να δοθούν οι λύσεις που θα εγγυώνται ότι εμείς και τα παιδιά μας θα συνεχίσουμε να ζούμε σε ένα δημοκρατικό Κράτος Δικαίου, με διασφάλιση των Αρχών της Κοινωνικής Δικαιοσύνης. Αλλά η Κρίση, όπως έχει ειπωθεί πολλές φορές, είναι και Ευκαιρία. Δεσμεύομαι πως θα την αδράξω, ώστε, με τη συνδρομή όλων των φορέων της Πολιτείας και τη συμμετοχή της Κοινωνίας, να βγούμε από την τωρινή στενωπό καλύτεροι, παραγωγικότεροι, πιο δίκαιοι, πιο ανθρώπινοι. Είναι το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να το κερδίσουμε όλοι μαζί.