Μιλτιάδης Ηλ. Παπαϊωάννου*

Αθήνα, 13 Ιανουαρίου 2020

Ο νέος εκλογικός νόμος

1. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την τροποποίηση του εκλογικού νόμου. Για ένα κορυφαίο ζήτημα που υπηρετεί την αποτελεσματική οργάνωση και τη λειτουργία της δημοκρατίας δεν έγινε ουσιαστικός δημόσιος διάλογος.

2. Σταθερή είναι η θέση μου για την ανάγκη εισαγωγής, στο πολιτικό μας σύστημα, του «γερμανικού εκλογικού  μοντέλου», με τις αναγκαίες φυσικά προσαρμογές. Αυτό προϋποθέτει, εκτός των άλλων, αλλαγή των σημερινών εκλογικών περιφερειών και εισαγωγή μικτού συστήματος, σταυρού- λίστας, στην εκλογή των βουλευτών. Θα ήταν μια ουσιαστική τομή στη λειτουργία του πολιτεύματος. Είναι μια ιστορική θέση του ΠΑΣΟΚ που στο παρελθόν είχε  ένθερμα υποστηρίξει τόσο ο σημερινός πρόεδρος της ΝΔ, όσο και ο πατέρας του Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Είναι λάθος που ο Κυριάκος Μητσοτάκης εγκατέλειψε την αρχική του θέση.

 3. Σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου τα εκλογικά συστήματα είναι, για πολλά χρόνια, σταθερά (πάγια),  απλά και κατανοητά στους πολίτες. Στην Ελλάδα, η παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος καταγράφει ότι από το 1926 μέχρι σήμερα, έχουν ψηφιστεί και εφαρμοσθεί 18 διαφορετικά εκλογικά συστήματα.  Αρνητικό χαρακτηριστικό για τη χώρα μας είναι ότι κανένα εκλογικό σύστημα δεν είναι προϊόν πολιτικής συμφωνίας και συνεννόησης. Το ίδιο παρατηρείται σήμερα. Το ίδιο θα συμβεί και στο μέλλον.  Ακόμη και για τα αυτονόητα που συνδέονται με την αποτελεσματική λειτουργία του πολιτεύματος, επικρατεί μια συγκρουσιακή λογική.

4. Δεν υπάρχει ένα γενικώς αποδεκτό σύστημα αναλογικής. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός αναλογικών συστημάτων που είναι διαφορετικός από χώρα σε χώρα. Το προηγούμενο σύστημα αλλά και η νέα πρόταση της κυβέρνησης ανήκουν στην τυπολογία των αναλογικών εκλογικών συστημάτων που υπηρετούν την αρχή της αναλογικότητας, αλλά και της κυβερνησιμότητας. Ο εκλογικός νόμος που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ καθιερώνει  ένα σύστημα αναλογικής «απλής και άδολης», που δεν έχει εφαρμογή σε καμία σύγχρονη δημοκρατία.

 5. Η αλήθεια επίσης είναι ότι η πριμοδότηση «το bonus» των 50 επιπλέον εδρών που δίνεται στο πρώτο κόμμα, περιορίζει σε μεγάλο βαθμό την ελεύθερη και ανόθευτη εκδήλωση της λαϊκής βούλησης και παράλληλα παραβιάζει την αρχή της ισοδυναμίας της ψήφου.  Στις προηγμένες δημοκρατίες οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να αποφασίσουν όχι μόνον για τη σύνθεση της Βουλής, αλλά και για τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας. Η ευρύτερη δυνατή συμφωνία για τον προσδιορισμό της ισορροπίας ανάμεσα στο μέγεθος της αναλογικότητας των ψήφων και τον τρόπο κυβερνησιμότητας είναι το πρώτο ζητούμενο. Θεωρώ ότι αν το πρώτο κόμμα υπερβεί σε αριθμό ψήφων το 40%-42% τότε έχει ισχυρή πολιτική νομιμοποίηση και κατά συνέπεια οι πολίτες ζητούν να κυβερνηθεί η χώρα με κοινοβουλευτικά αυτοδύναμη κυβέρνηση. Είναι το μόνο και ασφαλές κριτήριο που δικαιολογεί την πριμοδότησή του με 30 έως 35 βουλευτικές έδρες που διασφαλίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την πολιτική σταθερότητα.

6. Στις αδυναμίες των προηγούμενων εκλογικών νόμων αλλά και της νέας κυβερνητικής πρότασης είναι ότι το όριο αντιπροσώπευσης εισόδου κόμματος στη Βουλή είναι  το 3%.  Είναι από τα μικρότερα στην Ευρώπη. Οι περισσότερες χώρες έχουν το 5% που σε μερικές περιπτώσεις φθάνει και στο 10%. Ο κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων αποτελεί τροχοπέδη στην αναζήτηση κυβερνητικών συμμαχιών, όμορων ιδεολογικά πολιτικών δυνάμεων, πάνω σε κοινό πρόγραμμα. Η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση πολύ μικρών κομμάτων, έχει αποδεχθεί ότι οδηγεί σε ετερόκλητους συνασπισμούς, ανιστόρητους συμβιβασμούς και εκβιαστικά διλλήματα που από τα πράγματα θέτουν σε περιπέτειες το στόχο της πολιτικής  σταθερότητας. Για τη διασφάλιση στέρεων πολιτικών συμφωνιών στην επιδίωξη της πολιτικής σταθερότητας  το όριο αντιπροσώπευσης πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 5%.

 7. Ο ισχύων εκλογικός νόμος παρουσιάζει έντονο ανορθολογισμό και όσον αφορά την κατανομή των βουλευτικών εδρών στις εκλογικές περιφέρειες. Σε πολλούς νομούς ανατρέπεται βιαίως η κοινοβουλευτική πλειοψηφία, όπως αυτή εκφράζεται από την πλειοψηφία των πολιτών.  Κόμματα που έχουν μεγαλύτερη εκλογική δύναμη εκλέγουν λιγότερους βουλευτές. Το παράδειγμα των Χανίων, που δεν είναι το μόνον, είναι εύγλωττο.  Ο ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα στον νομό εξέλεξε έναν βουλευτή, η ΝΔ δεύτερο 3. Σε μεγάλους νομούς των 6 ακόμη και των 8 εδρών, το τρίτο κόμμα δεν εκλέγει βουλευτές, τουναντίον εκλέγει σε όλες τις τριεδρικές.

Θέλω να ελπίζω ότι στις τελικές του αποφάσεις ο πρωθυπουργός και η κοινοβουλευτική πλειοψηφία της ΝΔ θα προχωρήσουν στις αναγκαίες, έστω και ελάχιστες, βελτιώσεις. Θα είναι μια ουσιαστική προσφορά στη δημοκρατική μας λειτουργία.

         *Είναι δικηγόρος και πρώην Υπουργός  Δικαιοσύνης.