Κυρίες και κύριοι,

Θεωρώ τιμητική αλλά και χρήσιμη την πρόσκλησή σας, να παραστώ στη Γενική Συνέλευση των Ελλήνων Δικαστών και Εισαγγελέων. Είναι χρήσιμη, γιατί ο διάλογος μεταξύ των διαφόρων λειτουργιών της Ελληνικής Δημοκρατίας επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων της χώρας και του λαού μας με συνέπεια την αναζήτηση και θεσμοθέτηση των καλύτερων λύσεων, για την αντιμετώπιση του κορυφαίου προβλήματος στο χώρο της δικαιοσύνης, που είναι οι μεγάλες καθυστερήσεις στην απονομή της και που καταγράφεται στη συνείδηση των πολιτών με τη λέξη αρνησιδικία στο πραγματικό της αλλά και στο σημειολογικό της περιεχόμενο.

Αθήνα, 26/11/11

Χαιρετισμός
του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
κ. Μιλτιάδη Παπαϊωάννου
στην Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση
της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων.

Το διάλογο αυτό, τον θεωρώ αναγκαίο και επιβαλλόμενο γιατί το Ελληνικό Δημοκρατικό Σύνταγμα που έχει οργανώσει τις τρείς λειτουργίες του Πολιτεύματος ως συνεργαζόμενες, στο πλαίσιο φυσικά των διακριτών τους ρόλων. Την συγκεκριμένη μορφή διαλόγου υπηρέτησα με ξεχωριστή συνέπεια, ως Πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, αλλά και σήμερα ως Υπουργός Δικαιοσύνης, χωρίς να προβληματιστώ για το ποια λειτουργία έχει ή δεν έχει υπεροχή έναντι της άλλης. Τα ζητήματα αυτά έχουν απαντηθεί ιστορικά αλλά και συνταγματικά.

Βρισκόμαστε στα μέσα μιας βαθειάς και οδυνηρής οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής αλλά και θεσμικής κρίσης. Ο λαός μας δοκιμάζεται. Η ανεργία έχει φθάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Πολλές οικογένειες χειμάζονται και, μερικές, στα όρια της ένδειας και της πείνας. Δεν είναι η ώρα και ο κατάλληλος χώρος να περιγράψω με πληρότητα την κρίση ούτε θα αποπειραθώ να κατανείμω ευθύνες. Είναι η ώρα να κοιτάξουμε όλοι μπροστά.

Περιορίζομαι μόνο στην επισήμανση της κρισιμότητας των περιστάσεων με τις ξεκάθαρες θέσεις μου. Η χώρα ή θα ξεπεράσει την κρίση και θα πάει μπροστά, μαζί με τους άλλους λαούς της Ευρώπης ή θα πεταχτεί στο περιθώριο ξεχασμένων καθεστώτων και της ιστορίας. Και η δεύτερη σταθερή μου επιλογή είναι ότι η χώρα για να πάει μπροστά την ουσιαστική συμμετοχή όχι μόνο των υπεύθυνων πολιτικών της ηγεσιών αλλά και όλων των ηγεσιών της χώρας. Η χώρα για να πάει μπροστά χρειάζεται η συμμετοχή, όχι μόνον υπεύθυνων πολιτικών ηγεσιών, αλλά όλων των ηγεσιών της χώρας, όπως είναι οι δικαστικές, οι πνευματικές, οι συνδικαλιστικές κ.λ.π. Οι στιγμές απαιτούν ευρύτερες συστρατεύσεις.

Θα σας μιλήσω για όλα όσα σας ενδιαφέρουν, μας ενδιαφέρουν, για την χώρα που υπηρετούμε, την Ελληνική Δικαιοσύνη, με εξαιρετικά συνοπτικό τρόπο. Στο πλαίσιο της γενικής αμφισβήτησης, κατάρρευσης των αξιών, του θεσμικού μας οικοδομήματος, αμφισβητείται και η Δικαιοσύνη. Ας αντιμετωπίσουμε και εδώ κατάματα την αλήθεια. Έχουμε φθάσει στο σημείο, κάποιοι να ενθαρρύνουν τη βίαιη ανυπακοή ακόμα και στις αποφάσεις των ανώτατων δικαστηρίων. Κανένας μας δεν μπορεί να αρνηθεί σε οποιονδήποτε Έλληνα πολίτη το δικαίωμα να ασκεί κριτική στις δικαστικές αποφάσεις. Ακόμα και σε εκείνον που δεν έχει τον επαρκή εξοπλισμό να κατανοήσει το περιεχόμενό τους. Η υποδοχή όμως των αποφάσεων, ειδικά από επιστημονικούς φορείς, αλλά και από προσωπικότητες ταγμένες στη υπηρεσία της δικαιοσύνης με άρνηση ή με χυδαίους υπαινιγμούς είναι κάτι που θίγει τις θεμέλιες βάσεις του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Η αντίσταση στις δικαστικές αποφάσεις βρίσκεται έξω από τις συνθήκες του πολιτεύματος, αφού εκδίδονται και εκτελούνται στο όνομα του Ελληνικού λαού. Αυτή είναι η μία πλευρά. Υπάρχει και η άλλη σκληρή αλήθεια. Η Δικαιοσύνη βουλιάζει όλο και περισσότερο στη συνείδηση των πολιτών, αφού βραδυπορεί, αφού οι υποθέσεις παραγράφονται, με ευθύνη πολλών, όπως είναι η πολυνομία, η κακονομία αλλά και τους εφαρμοστές του δικαίου. Συνολικά το δικαιικό μας σύστημα νοσεί βαρύτατα. Τριάντα δύο (32) καταδίκες από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τους τελευταίους έξι (6) μήνες, τα λέει όλα. Και αυτό γιατί;

Έχουμε επιβαρύνει την απονομή της Δικαιοσύνης με άχρηστη γραφειοκρατία και τύπους. Η δικονομία μας είναι αναχρονιστική. Η ψηφιοποίηση, η εισαγωγή δηλαδή της πληροφορικής στο χώρο της δικαιοσύνης τα προηγούμενα χρόνια έχει καθυστερήσει αδικαιολόγητα. Η επιθεώρηση στο χώρο της Δικαιοσύνης, δεν λειτουργεί ικανοποιητικά, οι διατάξεις του πειθαρχικού δικαίου δεν εφαρμόζονται. Τα παραδείγματα δυστυχώς είναι πολλά.

Για τους λόγους αυτούς και με στόχο να δώσουμε όλοι μαζί αυτές τις δυνατές απαντήσεις όπως σας είναι γνωστό, έχω προχωρήσει σ’ ένα ευρύ διάλογο με εκπροσώπους των Ενώσεών σας, με τις ηγεσίες όλων των Ανωτάτων και Ανωτέρων Δικαστηρίων της χώρας, με την ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων και με τις ενώσεις των δικαστικών υπαλλήλων. Και με έμπειρους δικαστές και εισαγγελείς και με καθηγητές Πανεπιστημίου αλλά, και με έμπειρους δικηγόρους. Στην αφετηρία είχα καταγράψει πενήντα τρεις (53) προτάσεις. Προστέθηκαν και άλλες. Την εβδομάδα που προηγήθηκε αλλά και την εβδομάδα που διανύουμε άνοιξα μια δεύτερη φάση διαλόγου πάνω στα νομοθετικά βήματα και πρωτοβουλίες που είχα υιοθετήσει επί της αρχής. Έτσι, σήμερα βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσω ότι την επόμενη εβδομάδα θα δώσω στην δημοσιότητα ένα ολοκληρωμένο πολυνομοσχέδιο με ρυθμίσεις και παρεμβάσεις σ’ όλους τους χώρους απονομής της Δικαιοσύνης στο βασικό στόχο της επιτάχυνσης και της άρσης της αρνησιδικίας. Της πολιτικής, της ποινικής, της διοικητικής, του Ελεγκτικού Συνεδρίου και του Οργανισμού των Δικαστηρίων. Θα περιλαμβάνει, επίσης, διατάξεις για καλύτερη λειτουργία των Ανεξάρτητων Αρχών, των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών κ.λ.π. Ο διάλογος φυσικά δεν σταματάει εδώ. Το πολυνομοσχέδιο θα αναρτηθεί στο διαδίκτυο για να κατατεθούν ουσιαστικές προτάσεις από όσους Έλληνες πολίτες το επιθυμούν και φυσικά θα ολοκληρωθεί στη Βουλή των Ελλήνων με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και μετά από την ακρόαση όλων των φορέων που συνδέονται με την λειτουργία της Δικαιοσύνης. Θα είμαι ανοιχτός μέχρι το τέλος για συμπληρώσεις και διορθώσεις. Φιλοδοξώ να είναι ένας νέος νόμος που θα φέρει ριζικές ανατροπές στο μέχρι σήμερα ισχύον σύστημα απονομής της δικαιοσύνης.

Μια άλλη εξίσου, μεγάλη προτεραιότητά μας είναι η ταχεία και αποτελεσματική εισαγωγή της πληροφορικής στο χώρο της δικαιοσύνης και σε όλα τα πεδία εφαρμογής της. Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα ένα τεράστιο έργο για όλα τα πεδία εφαρμογής. Δηλώνω απόλυτα ικανοποιημένος για το έργο μας και σε αυτό το πεδίο. Την επόμενη εβδομάδα θα παρουσιάσω αναλυτικά στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, τια συγκεκριμένες δράσεις. Σήμερα μπορώ να σας διαβεβαιώσω ‘ότι μέσα στο Δεκέμβριο, στο Πρωτοδικείο Αθηνών η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων θα είναι8 γεγονός και ρεαλιστικός είναι ο στόχος μας οι συγκεκριμένες δράσεις να ολοκληρωθούν μέσα στον επόμενο χρόνο για όλα τα δικαστήρια της χώρας. Στο ίδιο διάστημα θα έχει ολοκληρωθεί και το μεγάλο έργο της μαγνητοφώνησης και απομαγνητοφώνησης των πρακτικών για όλα τα δικαστήρια της χώρας.

Την περίοδο αυτή με απασχολεί επίσης εξαιρετικά το πρόβλημα των ναρκωτικών. Και πολιτικά, και κοινωνικά. Είμαι έτοιμος να προωθήσω το νέο νομοσχέδιο στη Βουλή. Όταν ισχυριζόμαστε ότι ο ναρκομανής είναι ασθενής ή τραγικά επιπόλαιος, τότε, πρέπει να το εννοούμε. Στην πράξη! Όταν υπάρχει η ελπίδα θεραπείας, πρέπει να τη διασφαλίζουμε, και να την ενισχύουμε. Με σύστημα. Με μέθοδο. Με επιστήμη και κοινωνική ευαισθησία.

Θεωρώ, επίσης, ότι είναι η ώρα να λάβουμε ένα γενναίο μέτρο για το σωφρονιστικό σύστημα και τις φυλακές. Προωθούμε μέτρα επιείκειας και αποσυμφόρησης των φυλακών, χωρίς να παραιτούμεθα και χωρίς να επιτρέψουμε τη δημόσια εντύπωση ότι χαμηλώσαμε τις σημαίες της αντεγκληματικής πολιτικής. Μια πρώτη εκτίμηση των αποτελεσμάτων και των συνεπειών αυτής της πειθαρχημένης και δικαιολογημένης επιείκειας είναι η ικανή μείωση του πληθυσμού των φυλακών και όχι φυσικά για εγκλήματα ιδιαίτερης βαρύτητας και επικινδυνότητας. Η διαδικασία θα είναι δικαιοκρατική. Όχι οριζόντια και, κάτω από τον δικό σας έλεγχο και αρμοδιότητα.

Στο Υπουργείο υπάρχουν έτοιμα και άλλα σχέδια νόμου όπως οι ρυθμίσεις για το οικογενειακό δίκαιο, τον ποινικό κώδικα, τον σωφρονιστικό κώδικα, τον κώδικα ποινικής δικονομίας, τον εμπορικό νόμο για τις προσωπικές εταιρίες και την πάταξη του ηλεκτρονικού εγκλήματος. Θεωρώ δύσκολο όλη αυτή η εργασία να ολοκληρωθούν σε νομοθετήματα μέχρι τη λήξη της κοινοβουλευτικής περιόδου. Θα είναι όμως μια καλή δεξαμενή ρυθμίσεων για ολοκλήρωσή τους στη συνέχεια.

Για να ολοκληρώσω την παρουσίαση των προτεραιοτήτων του Υπουργείο σας γνωρίζω επίσης ότι μέσα στο Δεκέμβριο θα έχει ολοκληρωθεί η συγχώνευση των περιφερειακών Ειρηνοδικείων της χώρας ώστε και με τη συμπλήρωση νέων Ειρηνοδικών που θα γίνει τους πρώτους μήνες του 2012 να έχουμε Ειρηνοδικεία που θα μπορούν να ανταποκριθούν με αποτελεσματικότητα στις νέες και πολλές αρμοδιότητες που θα προστεθούν με το πολυνομοσχέδιο.

Κυρίες και Κύριοι Δικαστές και Εισαγγελείς, γνωρίζω και αναγνωρίζω τα προβλήματα και τα αιτήματά σας. Τα έχω διαχρονικά υπερασπιστεί δημόσια. Τα αναδρομικά θα καταβληθούν, όχι όμως τώρα. Μετά από μία περίοδο δύο (2) ετών. Αυτή τη στιγμή, η πατρίδα δεν το μπορεί, και αισθάνομαι ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι αυτή τη ρύθμιση την έχετε αποδεχτεί συνολικά. Σας γνωρίζω επίσης ότι υπάρχει κυβερνητική απόφαση για μεταφορά της ασφάλισης των νέων δικαστών από το ΙΚΑ σε άλλον ασφαλιστικό φορέα. Θυμίζω ότι το σχετικό αίτημά σας, το είχα υποστηρίξει από την θητεία μου ως Προέδρου της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας. Απαιτείται η ολοκλήρωση των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων που θα γίνει πολύ σύντομα με πλήρη και αγαστή συνεργασία μαζί σας με τις συλλογικές σας εκφράσεις.

Κυρίες και Κύριοι θέλω επίσης να επισημάνω το σημαντικό πρόβλημα της θεσμικής λειτουργίας της Δημοκρατίας μας. Θέλω να καταγράψω την κρυστάλλινη τη θέση μου, ότι η θεσμική αποδόμηση και η κατάρρευση του συστήματος αξιών είναι ότι χειρότερο για τη χώρα. Χειρότερα και από τη μεγάλη οικονομική κρίση. Η πιο σημαντική προϋπόθεση για τη λειτουργία της δημοκρατίας είναι η τήρηση του θεμελιώδους νόμου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η τήρησή του Συντάγματος συνιστά υψίστη υποχρέωση για όλους τους Έλληνες πολίτες, και κατεξοχήν για τις ηγεσίες του τόπου και τους εφαρμοστές του νόμου του δικαίου. Στο σημείο αυτό θέλω με σαφήνεια να καταθέσω ότι τιμώ τις συλλογικές εκφράσεις, ότι εμπιστεύομαι τη συλλογική δράση αλλά και ότι οι τελευταίες κινητοποιήσεις σας με λύπησαν ιδιαίτερα. Απέφυγα για το θέμα αυτό τη δημόσια αντιπαράθεση, αν και είναι γνωστό ότι οι θέσεις μου ταυτίζονται με τις θέσεις της φυσικής σας ηγεσίας και των αποφάσεων της διοικητικής ολομέλειας του Αρείου Πάγου.

Γνωρίζετε την εκτατομένη ανυπακοή στο νόμο που πολλές φορές οδηγεί δυστυχώς στην αχαλίνωτη και τυφλή βία. Η ανομία είναι η σύγχρονη παθογένεια τη δημοκρατίας μας. Εκδηλώσεις αυτού του φαινομένου είναι τα ευκαιριακά κινήματα που αυτοαποκαλούνται «ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ» ή οι στάσεις ορισμένων κρατικών λειτουργών ή δημοσίων υπαλλήλων ότι δεν εκτελώ τις υπηρεσιακές μου υποχρεώσεις για το λόγο ότι μου έκοψαν το μισθό ή τις υπερωρίες. Οι δράσεις αυτές είναι επικίνδυνες, διότι δυναμιτίζουν την δημοκρατική μας λειτουργία, γιατί το βαθύτερο περιεχόμενο του «δεν πληρώνω» μεταφράζεται στο ότι δεν πληρώνει αυτός που έχει και κατέχει, και μετακυλεί το βάρος σ’ αυτόν που δεν έχει και δεν κατέχει.

Όταν οι Πνευματικές ηγεσίες αρνούνται να εφαρμόσουν νόμους που έχει ψηφίσει μια πρωτόγνωρη και συντριπτική πλειοψηφία της Βουλής, τότε η εικόνα της Ελλάδας υποφέρει και μαζί της υποφέρει η δημοκρατική της ουσία που είναι η ισότητα όλων των Ελλήνων μπροστά στο νόμο. Κανένας έτσι δεν έχει το δικαίωμα στην ανομία και μάλιστα στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής πολιτείας και κοινωνίας που οικοδομήσαμε όλοι μαζί. Η εικόνα της Ελλάδας υποφέρει. Και μαζί με αυτή υποφέρει και η εικόνα της Ελληνικής Πολιτείας. Και η δημοκρατική της ουσία. Που είναι η ισότητα όλων των Ελλήνων μπροστά στο Νόμο, αλλά και η όπια προσπάθεια για ανάπτυξη και επενδύσεις.

Για τα προβλήματα και τις μεγάλες δυσκολίες που περνάει μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας, η υπεύθυνη ηγεσία του τόπου, κατανοεί τις ανάγκες στα πλαίσια της ιστορικής κρισιμότητας που διανύουμε. Δεν είμαστε ούτε ανάλγητοι, ούτε κωφεύουμε στα ξεχωριστά μηνύματα και ανάγκες των καιρών. Πολλοί χειροκρότησαν την έκδοση δικαστικών αποφάσεων, όπως είναι οι ρυθμίσεις των υπερχρεωμένων νοικοκυριών από τα Ειρηνοδικεία. Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε ότι είχε προηγηθεί ο νομοθέτης του τελευταίου καιρού, ο οποίος είχε προβλέψει αυτές τις ρυθμίσεις και αυτές τις διαδικασίες. Το ίδιο γίνεται σήμερα με τις νέες ρυθμίσεις για τις υποχρεώσεις ανήμπορων πολιτών σε σχέση με τους λογαριασμούς της ΔΕΗ.

Θέλω επίσης να απαντήσω και σε ένα επιπλέον κρίσιμο ερώτημα:
Ποιος είναι ο ρόλος μας, ο ρόλος της Δικαιοσύνης στις περιόδους κρίσης;
Η Δικαιοσύνη, όπως και στις συνήθεις συνθήκες, υπερασπίζεται τη νομιμότητα στο ουσιαστικό της περιεχόμενο. Ο Δικαστής στηρίζει και υποστηρίζει το Σύνταγμα και το Νόμο. Συγκρούεται με τα φαινόμενα της ανομίας. Αυτονόητα, δεν κωφεύει, τουναντίον αφουγκράζεται τα κοινωνικά κινήματα και μηνύματα. δίνει λύσεις, πάντοτε μέσα στο γράμμα και το πνεύμα του Νόμου. Τις λύσεις που δικαιούται ο απλός πολίτης. Ο Δικαστής δεν υποκαθιστά τις άλλες εξουσίες και λειτουργίες του πολιτεύματος.
Επιπλέον η Δικαιοσύνη σε περιόδους κρίσης πρέπει να αντιδρά έγκαιρα και απροσχημάτιστα. Δεν εμπλέκεται στις πολιτικές διενέξεις. Δεν διεκδικεί σε αυτές ρόλο επιδιαιτητή. Δεν νοιώθει τον πειρασμό μιας πρόσκαιρης δημοφιλίας. Δεν υποκύπτει σε νόθα πολιτικά νεφελώματα.

Σε περιόδους κρίσης η δικαιοσύνη και οι Έλληνες Δικαστές ανταποκρίνονται με υψηλό αίσθημα ευθύνης στο αίτημα του λαού μας για ταχεία εκκαθάριση όλων των υποθέσεων δημοσίου ενδιαφέροντος όπως είναι αυτές που αφορούν στελέχη του πολιτικού και διοικητικού μας συστήματος ή αυτές που συνδέονται με «το εθνικό μας έγκλημα» που είναι η φοροδιαφυγή και η φοροκλοπή. Για το λόγο αυτό έχετε χρέος να εργαστείτε περισσότερο με το αίσθημα ευθύνης που σας διακρίνει για να ανατραπεί το αίσθημα ατιμωρησίας που επικρατεί στο λαό μας για του όποιους «υψηλά ιστάμενος». Η χώρα για να πάει μπροστά πρέπει να κλείσει με τις μεγάλες δικαστικές εκκρεμότητες του παρελθόντος. Όχι με ταφόπλακα, αλλά με αντικειμενικό δικαστικό έλεγχο, με δίκαιη δίκη αλλά και σύντομα.

Όλα όσα ανέφερα συνοψίζονται στη φράση ότι : στις περιόδους κρίσης η δικαιοσύνη δεν ενδίδει στις ύπουλες προτάσεις αναχορητισμού από τον πρωταγωνιστικό της ρόλο για την απονομή του δικαίου. Η δικαιοσύνη σκέπτεται ιστορικά, αγωνιά για το παρόν και το μέλλον του λαού και του τόπου.

Κυρίες και Κύριοι Δικαστές,

Αγωνιώ μαζί σας και διεκδικώ από όλους σας μεγαλύτερη προσπάθεια για τη σωτηρία της χώρας, για την οικονομική επιβίωση όλων των συμπολιτών μας. Με μια φράση σας καλώ μέσα από έναν γόνιμο και δημιουργικό διάλογο να ανταποκριθούμε μαζί στο ιστορικό μας χρέος που είναι η αναβάθμιση του τόσο σημαντικού θεσμού, της Ελληνικής Δικαιοσύνης.